Potomitan

Site de promotion des cultures et des langues créoles
Annou voyé kreyòl douvan douvan

Sokrat, Protagoras
é twa tanmi

Hector POULLET

École d'Athènes
L'École d'Athènes, fresque de Raphaël, Vatican. Socrate est au centre.

Sokrat té ka pwonmlé pwonmlé a-y
Asi laplas Lagora, on laplas adan vil Atèn
Ola onlo filòzòf té enmé ay dégoudi janm a-yo.
Jou-lasa i kontré èvè Protagoras, onlòt filòzòf ankò
Mé tala té on grandizè, i té enmé palé pou palé
I té ka poupoulé moun èvè tout pawòl i té ka déplontonné
San ponmoun rivé détòtiyé sa i té ka di.
I di Sokrat konsa:

- Ban-mwen ba-w on fré
on kamo yo sòti ban-mwen asi on zanmi a-w!

Sokrat réponn-li:

Atann tibwen!
Avan ou ban-mwen pon fré
Es kamo a-w lasa ou fè-y pasé adan sé twa tanmi-la?

- Twa tanmi ? Ki twa tanmi ésa?

Sokrat fè-y pou larépons :

-An ka vwè ou pa konnèt,
ében monchè fo ou sav
avan on moun palé,
i ni pou i fè sa i kay di
pasé adan twa tanmi.
Alòs réponn mwen:
Es kamo a-w la sé on pawòl-vérité?

- On pawòl-vérité! Kijan ou vlé an sav?
Sòti a-yo ban mwen-y alè, onfwa-lamenm!

- Eben, sav si on pawòl sé on vérité sa sé prèmyé tanmi-la
An ka vwè ou pa konnèt si sa ou vlé di la
sa vré, oben si sa pa vré.
Ka rété dé tanmi ankò 
Sa pé sa ou ni pou di lav
ka pasé adan-yo :

Es kamo a-w la sé on pawòl ka sèvi?

- On pawòl ka sèvi? Kijansa ka sèvi?
Ka sèvi kisa?
An pa ka konpwann!
Ka ou ka kriyé on pawòl ka sèvi?

- On pawòl ka sèvi sé on pawòl ka rann moun sèvis
A pa on palé initil, on palé moun ka palé
anni pou palé.

- Eben, awa, an pa ka kwè palé-lasa
ké rann ponmoun sèvis
é pou di-w lafwanchiz vérité
i ni pou i désèvi olyé i sèvi.

- Wè, an ka vwè!
A pa on bon pawòl.
Ka rété twazyèm tanmi-la

Es kamo a-w la ké fè zanmi an-mwen byen
Kivédi ès i ké kontan tann sa?

- Fè zanmi a-w byen, awa an pa kwè
Okontrè, asiré sa ké fè-y mal toubòlman !

Alòs, Sokrat soukré tèt a-y
i mèt on men a-y asi zépòl a Protagoras
épi i di-y:
Kouté, Protagoras monfi, ban mwen di-w
Si fré la ou té vlé ban-mwen la
Pa vré
Si i initil
Si i pa bon
Lésé sa tonbé.
Kantanmwen si an pé ba-w on konsèy
Voumenm a-w oubliyé-y, onfwa-lamenm.
Ou pé kwè-mwen, lapenn pa vo!

E Sokrat ay fè chimen a-y.

Sé dépi jou-lasa tout granmoun ka di-w:

- Avan ou palé
 touné lang a-w sèt fwa adan bouch a-w!

Mi bèl pawòl mi ! pawòl senkékat!

Crabe

Socrate, Protagoras, et les trois tamis.

Socrate se promenait sur la place d’Athènes,
L’Agora fréquentée par tous les grands penseurs.
Marcher en devisant affine les concepts,
Tel était le principe de ces anciens grands Grecs.
Protagoras, sophiste on ne peut plus verbeux,
Pérorait, paradait, parlait pour ne rien dire.
Il aborde Socrate:
«J’ai une histoire savoureuse à te raconter
A propos d’un de tes amis.

-Attends, répond Socrate,
Avant que de parler.
Ton propos a-t-il subi l’épreuve des trois tamis?

-L’épreuve des trois tamis?
Mais que veux-tu donc dire?

-Il est bon de filtrer ce que l’on aimerait dire.
Toute parole sur autrui
Doit passer par trois tamis.
Réponds-moi.
Ce que tu as à me dire est-il vrai?

-Comment veux-tu que je le sache?
Je viens d’en entendre parler.

-Bien. Tu ne sais donc pas si c’est la vérité.
Utilisons alors le deuxième tamis.
Est-il utile que tu m’apprennes
Ce que mon ami aurait fait?

-Utile? Comment cela utile?
Utile à quoi? Je ne comprends pas!
Comment une assertion pourrait-elle être utile?

-Elle l’est.
Quand elle rend service à quelqu’un,
Et non pas quand elle n’est qu’un ragot inutile.

-Je vois.
Cela ne peut que desservir.
-Reste le troisième tamis.
Ce que tu tiens à m’apprendre sur mon ami,
Est-ce quelque chose de bon?

-Ah non! Au contraire!»

Socrate le regarde
Pose une main sur son épaule:
«Ecoute mon ami,
Si ce que tu voulais me dire
N’est ni vrai,
Ni utile,
Ni bon,
Pourquoi voudrais-tu me le dire?
Si je peux te donner un conseil, oublie-le.»

Socrate poursuivit son chemin.

Crabe

Viré monté