| Kaz | Enfo | Ayiti | Litérati | KAPES | Kont | Fowòm | Lyannaj | Pwèm | Plan | 
| Accueil | Actualité | Haïti | Bibliographie | CAPES | Contes | Forum | Liens | Poèmes | Sommaire | 
Nan lawonn diab filosofal la
      (Flè banbou)
        ta
            Dominique VELASQUES 
Primié chat pléré  ti mayé nay
                                    Soté an  désann an kabann an sikso
                                    Wondi siyé tout  fal fidji a léman
                                    Pozé asiz lévé ri  fè moun chat
                                    Tout bagay paré anlè tab
                                    Pa… pa fè bwi pou  sa ki sé lé bridé’w
	      Dézienm chat  wonflé gro mayé mayé
	                                          Bénwa dlo nan fon  lanmè
	                                          Térin dlo nan djol  lasous
                                            Limen limiè  blanbalenn sansannalé…
                                    « Tousa toutan  an sa
                                                                          men
                                                                          tousa pa jenmen la  pies ! »
	      Tout chat pran  kouwi disparet an tou moun an
	                                          Siril pwenti vini  benyen fon fidji
	                                          Ti lapo djol ti  manmay mòdé lapriyè asou pati
                                            Jenn ti kalbas  fini pran kò an mitan son motè biltozè
	      Konpè kok chanté a  l’Oriyan
	                                          Bwa lakonnésans  wondi anlè ti zépol pa asou lapot an limiè difé
                                    « Bésé ba men  bien doubout tout oliwon zwel zédjui loloj-la »
                                    « Atann  réyalizé… »
(...)
	      Tout ansanm, Tout  ansanm
	                                                  Dodin dé lanmen  dékouvè zouti
	                                                                                                 Kann Fènan wondi  adan
	                                                                                                                          tout kalbastet an
	                                                                                                                                       parabol
                                                                                                                                         …
Tout an yonn, Tout  an yonn
                                            Térin paté koko  lapen soulajé tjè
                                                                                                        brodé filet napwon  bèbel
                                                                                                                      anwo fil ponpon
                                                                                                                           lenn ka fofilé
                                                                                                                                      filaya
                                                                                                                                           fil
                                                                                                                                         …
Tout an lot  tout an lot
	                                                  Flech Pitjan  Madè mandé zanndoli mayé nan kokliko
	                                                                                                         Ti kanno  sousou monté vwel
	                                                                                                                    Van souflan  kasé veg
                                                                                                                      Won lawonn bo
                                                                                                                                  ti maléré
                                                                                                                                        djok
                                                                                                                                            ...
	      Tout an lo tout an  lo
	                                                             Lavi sé blok  domino yo maté-dématé wondi ek pwenté
	                                                                                    Bonm ti pwa lanti ek diri  an rézen bòlanmè
	                                                                                                         Pann kravat an kot  lannowel
	                                                                                                                 Six c’est assez  agitez…
	                                                                                                                                 Twa fwa kat
	                                                                                                                                          Twelf !
                                                                                                                                          …
(…)
Lekzamen fil pak baré won an bénwa : lanmò Yonn a Yonn…
« Aprann aprann  aprann… »
	                                          Neg fè mouton  rantré kabrit viré sòti
	                                          Milat monté maré  twel an sèso limiè
	                                          Bétjé gloriyé sa  ki monté an mitan difé
	                                          Kouli swen kat fè  chival anlè ek ti kout tet ansanm
	                                          Chintok chapo kòn  fè traves plenyen rel kon brigo anba henken
	                                          kenken
	                                          Katouwala lévé  désann ek fiyala an tout tou lankonyi apik...
	                                          Owéyana lanbiské  kokliko jik monté nan tet pié koko miyonnen
                                            won lakouròn san  pies nat maré an gwo zotèy fil tjè kontan...
« Désann désann  désann… »
	                                          Sa dé zié wè : Do  fè tjè tounen
	                                          Pilé nich fwonmi  pou lonnè kou koupé
	                                          Sòti an travay fré  kon tjòkok nan djol rétjen
                                            Farin mayi pléré  let anba gran tjuiyè nan bonm sérélak Dratjila
« Lévé lévé  lévé… »
	                                          Beni tout wonkaré  a Bènadet nan Fènwa !
	                                          Dwet Dominant  kriyé istop an jan rel : Zanno...
	                                          Zel Patapoul kouwi  pran lavol pa dèyè bariè lakousal
	                                          Kòn lasirenn konni  kònen konnon, fonmi mimi dépozé an
                                            travay...
« Monté monté  monté… »
	                                          Pati Lot Bò Dlo.
	                                          Pran kont fè  kon tout so.
                                            Pijé tjok  oben pléré gwo dlo san pa menm chonjé ladjé…
                                    	      Viré pati ay jik  dèyè do viré vini :
	                                                        Pel dan  raché koko sek,
                                                          kalbastet  néyé an bonm dlo
	                                          Asiz bokanté  manjé ek Lafanmi —pasi pala
	                                                                                                             ek
                                                                                                               pa tout bò…
Palé fè labonm an mitan ti démoli zanmi (.)
                                   	      Pozé mété  lanmen an zétwel,
	                                          fè ponp ek viré  balansé monté
	                                          ay fè  laritounel won kon toutwel,
                                            adan an ti  séyo sizo foul ek lastik wostòtot…
                                   	      Lévé goumen,  asiz djoubaté, fésé krazé
                                            Adan liv kon  an tout zo...
                                    	      Pozé jounou  douvan Betanmipié.
	                                          Vréyé lanmen  bo Neg Gwadloup la.
                                            Bat fal anlè  Larché Konlonnel-la…
« Chonjé chonjé  chonjé… »
	                                     Bon kouyonnè ri  mété a djendjen
	                                     Mové kouyonnè  rimet a yenyen
	                                                                                             Tout té ja matjé !
	                                     Ti bat ti pas an  ti bout lafimen
	                                     Ti soukwé laklé  pou viré balansé
	                                                                                             Tou sa pa ka konté  !
	                                     Lévé monté  bay kalot an Konkou
                                       Viré désann tout  chif a zéwo
—EK MI NOU VIRE TOTO ! ! !—
Kia-kia-kia pété tout won an karé
« Lèrestan lavi, Lèrestan lavi… »
	      Tototo… Sa ki la ? Sé  Tototo ki vini menyen Tatata
	      Tototo ké tatata  pas sa ki la sé sa ki sa, en !
	      Sa ki sa sé pa sa, men tout  an sa, tou !
	      Toutan sa, sé  kitan sa, an ?
	      Kitan sa sé la menm !
	      Sé la menm ?
	      La menm !!!
	      Menm ?
	      Aaa
…
Aaa !
Men a-a !!!
	      Sa ki sa sé sa ?…
	      Kiles sa ki pa  saaa, han ?
	      Anni fè sa toutan  ek ou ké wè sa…
	      A-a, saki sa k’ka  pran an montan kon sa a ?
	      Kouman, si sa ka  pran an montan, enben, sé bien sa ki sa !
                                                                                       …
                                                                                Woy manman papa  lazas, sa ki rivé sa, han ?
                                                                                          Sa anni monté  pwenti ek viré désann !
                                                                                                   Sa pa zafè-mwen,  viré ripran sa,
                                                                                                                    Ek viré fè sa  difé pri
                                                                                                                                  Andidan kò
	                                                                                                                                             Sa ki sa
	                                                                                                                                                Woy !
	                                                                                                                                                     …
                                                                                                                                          Woy !
                                                                                                                                     Sa ki la !?
                                                                                                                             Sòti an sa, an !
                                                                                                           Doubout ek ranjé sa bien !
                                                                                          Fè débouya pou  saki la pa konpwann
                                                          Tototo menyen Tatata  aloski sa ki sa poko wotè sa konsa !
(…)
	      Pati kité manman :
	      Sé zel fidji papa Papiyon
	      An mitan bal ek foufou  fonmi fol
	      Atè toubouyon somatou  Larad
	      Anwo dé pa lanmen ki asiz  ployé tet
        Andidan Flanbwayan Kay Anlè-Mòn  an
(…)
	      Konpozision san diskoupé  nan fil léman lantèn Loulou Bwalavil :
	      Lanmò Lamachin
	      Ek
        Lavi nan Lamachin…
(…)
	      Van souflé —fwou— nan  grodwet
	                                          Démaré magot nan djol  zonbi tranglé
	      Lang sisiyé-mèsié misié  koulèv
                                            Dékouvè lafranch vérité  nan fou difé…
(…)
	      Manzè katjopin ni bizwen  an ti krapo vini viv anba jipon’y :
	                                                            Fè doudou-darling  ala salsa
	                                                            Fè doudou-darling  ala Mona
	                                                                                                anlè flè bwa,
	                                                            kouvé zé nouveau  fuitaj pou éklò...
                                                      « Koba pasé pa  la… »
(...)
	      Doudou pè vineg
	      Men i ka mò  lanvi
        i menyen tjè’y
(...)
	      Jisten ek Abdonise
	      Bat an sa san rété  gadé
        Téramèn lévé-monté  ek vréyé douvan an jan pianw-lianw…
(…)
	      Konnet kò’w  an won lalin plenn
        Ti papiyot  koné pistach kanté pa anwo
	      Rikonnet kò’w  an limiè soley karé
        Ti papiyot  koné pistach kanté pa anba
	      Owala tout  pwa égal ek diri an lantiy
        Zel sèso nan  siel wondi ek pwenti —pak !— an mitan tet...
(…)
« Kratè, kratè… »
	      Sé blad  bouden blan Béni
	                                          ka jouwé  manman an gwo-soulié a linet nwè anba lafimen
	                                          sigaret  méritjen’y
	                                          oben
                                            ka pléré ri  an sel pléré anba an ti dwet sign alman anglé
« Kratè, kratè… »
	      Sé ti kriyak  tjiak ta Mòlòkoy ek Matapel
	                                          ka doubout  kwazé lanmen anba tjin, an koté pié monté anlè an
	                                          pel
	                                          oben
	                                          ka  kwazé-dékwazé lanm bra, pou an ti lidé-machoket
                                            ranblouzayè  an tout-an tout
« Kratè, kratè… »
	      Sé ti blouk san nan ti  djol ka di mòdé an piti ti koulout ta nou
	                                          ka bat san débat anba kout  zépon aveg vié lanmen dianman
	                                          oben
	                                          ka viré vihi an mitan an bel  jé défalman défoukasion dé ti tété
                                            lestonmak
« Kratè anba kalbas bonm dlo… »
	      Sé pa kout labalet  an tet, pies !
	      Sé pa pies  palanmen an zel latjé La Frégat !
	      Sé pé ké jen pies  klendenden ki monté abò moto Laza !
        Jijé wè chanjé bò…
« Lafimen, lafimen… »
	      Akondi ti konni dril nan  loto kòné ays !
	      Kontel won siren nan siel  labadijou ki désann batizé plenn Lanmanten…
        Yo sé  konpwann an gran fétou fil kren foul an viann manjé kochon !
« Lafimen, lafimen… »
	      Bel gran  glisé glisad an siyak Motoso : an dé kout zié, lanmen pann anlè.
	      Djokoti an  bol jounou
	                                          désann woulé  asiz
	                                                                             pléré mandé  La Kréyolitizasion
                                                                                                                                        padon...
« Lavi, lavi… »
	      Ki balansé  woulé an ti jan two réyel...
	      Ki kontinié  bat an lestonmak mech trop an fè...
        Ki fini pa  asiz ek pléré-ri dwet an mitan an ti katjil chimérik...
Chonjé nou chonjé grandè ek lajè konba-a, isiyadan ek toupatou oliwon...
	      Lavi ti dog  andéwò obijé lasosiété néyé wonm fò nan dlo
	      An atandan  an lot ti kout tjok bondié
	      ki sé fè afè-ya viré balansé alé
	      jik nan  dènié bout,
        akondi dènié  ti may nay ta an gran bidim mayimayé nan Tout-ki-Tout
(...)
« Mes koupé Lajènes Doré »
« Kouwi lalin o zétwal »
                              	          	      Piès moun pa mété
	                                    	           Tout moun meté
	                                    	            	           Wol pa adan
	                                    	            	           Apadi lafet
                                      	                                      	           Lapriyè réyalizé…
                              	                                      	           	      Bon, jou jwet Jwenn  !...
                                      	                                      	           Kof ti loto krapo, djol ouvè, ala  pansé (.)
« Fal tonbé avan krab fè tjim an soley... »
	                                    	            	           Dékalpiché  kalziè o klak-klak
	                                    	            	                                 An koulwè  lari PAX
	                                    	            	           Lafanmi  Laklé koké dwet ek saki mazet
	                                    	            	           Lafanmi  Lennmi sévré pi méyè Prézan
	                                    	            	                                 Ek
	                                    	            	                                 Manniè òdinè  chef papa vòlè-san-mandé
                                      	            	                                 Raché koupé  jik o dènié san...
« Ek sé timanmay ki tout ! »
« Djab  Filosofal »
        ( Sé rimed  ba tout moun ! )
	      Konyen lantèn
	                           Fonmi mété lonnè  ek respé
	      Konyen zépol
	                           Tjè lanmou oben  lanmitié
	      Konyen  ziginot
	                           Ti tak moun  andéwò
	      Konyen soulié
	                           Sèvis  pié-lanmen-tet-koupé souplé
	      Konyen an do
	                           Bout épi  dézagréman
	      Konyen pwent  monton
	                           Bobino fil  monté-désann anba lanmori kat finet
	      Konyen pann  an do
	                           Krab miziré  tab
	      Konyen ployé tet  ankò
	                           Padon tanpri, mèsi  souplé
	      ...
                     « Pa menm palé  lo mes patjé pawol makayé tjéwol rek la (.) »
(...)
Dominique VELASQUES 
	      Oben
        ISABADJOK 
