Bulletin publié par
l'association culturelle pour la promotion
et la diffusion des études créoles en Guadeloupe
Fouyota N° 3 Désanm 84
Gibier
Gibier auteur anonyme.© Artisti pittori

Konpè Chyen e Konpè Makak

Tim Tim
Bwa sèk
Mézanmi krik
Nou ka komansé
Pa konpè chyen
Ki fôs i té anmé santi
I vin bosi kon wistiti
I té toujou ka lonji kou
Pou-y pran, lodè a tout lé kou
A tout ti fré ki an ba tè

Mézanmi krik
Kri kri kri
Westi kri kri
Westi kra kra

Konpè makak li a tou a-y
Kochté si on gwo bwanch a pyé gouyav
Ka véyé chyen kon jé yen-yen
Maten midi é swè

I ja ka jis oubliyé
I tin on vyé manni
I ka gratétou longalé
I tin on ti lanvi
Davwa i toujou pri
Lè-y ka graté tout ti kô a-y
Ki i vlé ki i vé pa
A fôs i ka graté an ba bwa a-y
I menm pa ka ni tan dômi

Mé makak patin tousa an tèt
I tèlman lwen pou-y pé sonjé
Fô-y baléyé douvan pôt a-y
Avan i véyé tout ta lézôt
I ka véyé yenki konpè
I ka di ;- Chyen toujou ka lonviyé
Ka-y ka chèché sé pa la chè ?
Pa tin on lè i pa ka santi ! Mwen té ké byen vlé sav si i ka manti
Pou-y p&e acute; di mwen
Ka-y ka touvé tibwen
Lè-y ka chèché an kankwen konsa

Makak glisé an pyé bwa la
I akôsté-y san tralala
I di;- Mé konpè chyen
Mé kasayé ?
Mwen té vlé di'w
On tou piti biten
Poukwa ou ka santi
Tout atè-la konsa ?

Ou ka lonji kou a'w an ba
Kon ta jiraf lè-y ka mi ba
Mé ka ou pèd konsa an lè tè la

Chen touvé-y enkyèt
Kon vyé takyèt
I touvé makak two fouyapôt
I kon vyé loto san pôt
Al&oc irc; konpè chyen pa pran tala
I di : - Ki jan konpè
Ou pé di mwen pawôl la sa
Ou menm pa sav sa ou ka fè ?

Makak rété doubout
Mé i ka graté on piti gout
Pas i vé pa chyen vwè ti défo a-y
Chyen ka di ;
- Ou poko jen vwè jan a'w konpè
Ou ka graté, graté toultan monchè
Ou ka graté'w kon chat a pis ?
Ouben kon chyen a gal ?
Ou menm ou menm ka pann an pangal
Adan sé pyé bwa la
Sé sa ou konnèt fè plis asi latè

Makak réponn;- Awa konpè
Pétèt ou tin o n ti vizyon
Mé mwen ka payé èvè'w konpè
Annou fè on bout chimen
Sèten avan'w fè dé-o-twa pa
Vitès santi ou kay santi
Ou kay santi tout atè-la

Konpè chyen touvé-y tèlman kôlè
Pas vérité toujou ka ofansé
I ka kenbé tan i pé
Pou konpè a-y patin
Pon ti rézon asi-y lè-y ka palé
Pou-y pa santi i ka japé
I di ;- Dakô konpè annou alé
Sèten avan ou fè dé-o-twa pa
Sé graté ou kay graté
Alôs konpè makak
Grigné mété tout dan déwô
Tonbé si do
I ka plisé né a-y an kat
I ka graté i ka graté
E toupannan i ka palé
I ka graté pou konpè chyen
Pa tin tan vwè ti bagoul a-y
I di ;- NADA konpè!
Ou kay santi tou longalé
Mé i ka graté i ka graté
Mwen menm mwen menm konpè
Janmé mwen pa kay graté
I ka soté si tèt
I ka graté mé bizwen
Vèglé ti konpè a-y
Ki ka japé san arété

Evè konpè makak rél&eacu te;
E ! Konpè ou santi !
Konpè chyen pannan i ka japé
I ka rélé !
Mé ou ka di mwen sa, ou ka graté !
E chyen touvé-y anrajé
Davwa konpè makak
Pran-y o fèt ka liché atè-la
I mété kouri atè
Dèyè konpè makak
I ka japé an tout bwa la
Makak menm
Pli i ka kouri
Sé pli i ka graté
Tout kô a-y té o zabwa
I touvé mwayen kanmenm
Kochté si on pyé kennèt
Ka voyé ti gwenn si tèt a konpè chyen
Ki pa konèt i pa aprann
Monté pyé bwa
Konpè chyen té oblijé
Routouné bô si bô
Pou-y a-y chèché on kwen
Pou-y a-y garé kô a-y

Sé lè on machann siro
Ka vin pasé
On machann siro
Siro batri siro a kann
Makak yenki lésé konpè tonbé
Pou-y okipé dè madanm la
I ja gadé on bèl pannyé
Sizé dwèt si tèt a madanm la
Mésyé zédam kay ka pasé
Makak vlé sav kay an pannyé
Mézanmi krik !
M& eacute;zanmi krak !
Madanm ka vin pou-y pé pasé
Douvan makak ki ka véyé
Madanm glisé i fésé kôa a-y
Vèp atè-la
Kon fouyapen ki mi an tan lapli
Makak mété-y ka ri
I ka graté i ka graté
Ô Ô I ka tandé madanm ka di:
- Bondyé! Bondyé! apa twop misè sa ?
Boutèy krazé
Siro simé
Sé kon rivyè ki débôdé !

Machann mété dé men si tèt
I di;- Fo pa moli fo kenbé rèd !
I ralé pannyé i ralé mouchwa
L&eg rave; jou dévenn patin kenbwa
Makak imajiné
Ki jan lavi mizè
A mèt a siro la fini
I vin pou-y pé gouté mizè
Davwa i pa konnèt
Kay ka pasé an péyi la
Makak mété dansé atè
I ka soté si gran ké a-y
Pas i sôti gouté mizè
Makak ka fè la fèt
Makak ka dansé
Makak ka maté
Makak ka liché tout paké mizè la
Ki té kouléan pannyé la
Machann la ka rélé
Bondyé la mi mizè
Makak la ka rélé ;
Bondyé la mizè dou
A! Wè! Mizè dou !

Evè lè landèmen
Lè jou rouvè an péyi la
Makak laka graté i ka graté
I ka sonjé gwo siro la
I tann machann mizè
Kryé papa bondyé
I di fô-y vwè misyé
Pou-y pé mété mizè si pyé

Mézanmi krik
Mézanmi krak
Krik pou gwo siro
Krak pou konpè makak

E E Konpè makak alé touvé papa bondyé
I kongné i frapé i mandérouvè ba-y
Papa bondyé rousouvrè-y byen
Bwa gran rouvè i kozé ba-y
Yo fin kozé bondyé la di-y
Misyé ou vin chèché tibwen mizè
Si'w vlé mizè ou ké sèvi a kontinyé
Monté adan on kat chimen
Ou ké touvé on bèl pannyé
Fouré kô a'w an ba a li
Evè on bon tibwen pay
Atann on bon enp é tan
Mézanmi krik!
Pakonnèt mové

I rélé krak!
I sonjé gwo siro la

Lè makak lévé bèl pannyé la
Sé konpè chyen ki té la é ka atann
Zorey an lè vlopé an tôch
Pou on ti syès
Chyen la yenki varé konpè makak
Ki san i té sav ja pèd lakat
I mété kouri atè

Westi ti krak!

I kouri i kouri vant-a-tè
I vann van pou-y té achté lè
Chyen la kouché dèyè makak
I kouri, i kouri, i kouri
Sété siklôn ki chapé kôd
Chyen ka japé i ka japé
Pa ka ladjé konpè makak
On lè makak trapé on ti chapé
Konpè chyen ba-y on bon paspyé
Long kon ké a pis
I té kay pèd lé pyé
Mé i trapé on nôt ti chans
Pou-y a-y échué o bôd lanmè
I pann asi on mèdsinyé
On gwo pyé bwa ki ka graté
Sé lè makak trapé démanjézon
I paté sav jan mèdsinyé
Plis ki pwazon
I ka graté
I rélé:- Mézanmi mi mizè!
Sé sa bondyé yo ka kryé mizè ?

Mé jis jôdi i ka graté
Tout dan déwô i ka grigné
I ka rélé toujou anmwé!
I di tin twop mizè an péyi la
I pwa n bato
E i chapé asi lot bô
E se poukwa i lésé konpè chyen
Tousèl ti tousèl a-y
Lè ou vwè-y pa ka japé
Sé santi i ka santi
Tou longalé!

Eloj VIRANIN.

Logo